Цёплая, залатая восень… Мужчына і дзяўчына стаялі побач з высокім, шэрым мастом, ля берага даволі шырокай ракі. Злева ад іх, на некаторай адлегласці, хаваўся ў пералівістай, блакітнаватай смузе, горад, у панараме якога вылучаліся два замкі на высокіх пагорках, хупавыя званіцы хрысціянскіх цэркваў, і сумныя, нязграбныя прамавугольнікі бетонных гмахаў. Перад іх тварамі, пасярод хвалістага воднага шоўку, знаходзіўся невялікі, зялёны астравок, здольны цалкам пакрывацца вадой у дні разводдзяў. Двое назіральнікаў былі апрануты ва ўмерана цёплыя курткі, сімпатычныя шапкі і пальчаткі, цёмныя штаны. Адным з гэтых назіральнікаў быў я – Магістра Тэт (Magistro Tet). Спадарожніцу маю звалі Альфа Саванта (Alfa Savanto). Мы глядзелі на астравок, а там з'яўляліся хуткія, як маланка, выдры.
– Пойдзем, Тэт, – сказала яна, гледзячы на мяне выразнымі і трохі смяшлівымі вачыма, у якіх амаль кожны мог бы прачытаць толькі злёгку затоеную пяшчоту. – Прыйшла пара для нашых урокаў.
«Што можа быць лепш за ўрокі, – падумалася мне, – калі ты настаўнік, а не вучань».
Аднак Альфа любiла быць вучаніцай. І вось мы ўжо сядзелі ў маёй хаце. Інтэр'ер у стылі лофт і ашаламляльны сад за старымі вокнамі… Тут у мяне былі яблыні, і бэз, і грушы, і таполі, і вішні, і агрэст, і зялёная траўка з кветкамі. На самых высокіх дрэвах – цэлая куча амелы. Часам яе вечна зялёныя шчупальцы падалі на дарожкі саду… Вырваныя ветрам яны былі асуджаны на смерць, але яшчэ неверагодна доўга супраціўляліся ёй, нават калі зямлю пакрываў белы, хрумсткі снег.
Аказваецца, у амелы ёсць ягады. Пакуль яна вісіць на дрэве разгледзець іх вельмі складана.
– Люблю тваю самаробную мэблю, – шапнула Аля і засмяялася.
Мілка зручна ўладкавалася на канапе. Побач красаваліся самыя розныя падушкі: некаторыя з даволі складаным гафтам, а іншыя з гладкай, прыгожай тканіны. Усе гэтыя мяккія штуковіны стварылі гаспадары кватэры.
– Згуляем у шахматы, Аля? – спытаў я і ўсміхнуўся.
– Вядома! – хутка пагадзілася яна і рэзка нахіліла галаву на бок, пры гэтым яе валасы саслізнулі на грудзі.
Я – вельмі пасрэдны шахматыст. Вельмі нават маламайстэрскі. Але ўсё ж змог навучыць Алю. Яна выдатна разумела гульню і адгражвалася ўжо ў хуткім часе перасягнуць настаўніка. Думаю, усе шанцы ў яе сапраўды былі. Вучыць яе – неверагоднае шчасце. Што можа быць больш пацягальным, чым задуменная жанчына, якая сядзіць на тваім ложку, схіліўшыся над дошкай з маленькімі, бліскучымі фігуркамі, гладкімі, такімі прыемнымі навобмацак… Гладкія фігуркі, шурпатая дошка са старым, сцертым лакам, маладая дзяўчына… Іх так і хочацца пагладзіць!
Хэй, што вы там гаворыце? Ніколі не думаючая, голая жанчына, без усялякіх фігур, акрамя яе ўласнай, значна панадлівей за тую, што я цяпер апісаў? Хм… Так сапраўды скажуць многія мужчыны, калі, зразумела, раптам вырашаць разрадзіцца шчырасцю. «Я верны табе, дарагая, таму што кахаю» – стандартны варыянт псеўдапраўды. Падаюць, як высакароднае і ўзвышанае прызнанне. Аднак калі б казачнік быў шчыры, то сказаў наступнае: «Я верны табе, супружнiца, бо галівудская акторка мне не дастанецца. Нават твая больш сэксуальная сяброўка Дана мяне бартанула, і вось мы ў шлюбе, чмок-чмок, але варта нечаму значна лепшаму стаць для мяне даступным, і ты атрымаеш адстаўку».
Амаль усе хоць раз думалі, што не вытрымаюць нейкай суровай праўды, але амаль усе яе вытрымлівалі, і лепш за ўсiх, звычайна, тыя, хто прывык да непазбежных выпрабаванняў з дзяцінства. Што наогул значыць ходкая фраза: «Я гэтага не вытрымаю». Наўрад цi ў цябе спыніцца сэрца ад інфармацыі аб тым, што муж уварваўся ў арганізм іншай жанчыны, нават калі ты ўсё яшчэ кахаеш здрадніка. Ты напэўна вытрымаеш тое, што нібы не вытрымаеш – не хлусі сабе, каб пацешыць неўроз. Выпрабаванне, звычайна, страшней перад яго пачаткам, чым у самім працэсе, хоць, пасадка на паль, па-за ўсякім сумневам, складае адно з выключэнняў для дадзенага правіла.
Пасля гэтага выдатнага, кропельку хаатычнага, адступлення, вернемся, нарэшце, да маіх слоў і густаў. Я заўсёды быў перверсіўным: жанчыны з магутным мозгам уяўляюцца мне гарачымі. Асабліва ў тым выпадку, калі пры магутным інтэлекце ў іх яшчэ і анёльская знешнасць. Хто, зрэшты, скажа, што ёсць анёльская знешнасць? Гэта калі дама падобная на адну са скульптур у нашым галоўным касцёле? Ці на ляльку? У яе модныя сёння вусны, якія як быццам доўга білі ракеткай для пінг-понга, пакуль тыя не набылі патрэбную форму? Пам-пам-пам. Але хто такі гэты Магістра Тэт, каб судзіць. Ён, гэта значыць я, якраз ніколі не забывае: густы бываюць рознымі. Можна не казаць: фільм глупства, кніжыца тупая, дзяўчына страшная, а замест гэтага карэктна паведамляць: «не ў маім гусце».
Зрэшты, вернемся да гульні!
– Дзіцячы мат ужо не пройдзе, так? – спытаў я і рэзка прыўзняў бровы.
– Гэта факт! – упэўнена заявіла Аля, кусаючы губкі і паціраючы свае далонькі.
– Ну што ж, – адказаў я дзяўчыне. – Паспрабую паказаць іспанскую партыю, хоць я, шчыра кажучы, трымаю ў памяці толькі назву, што вось, маўляў, нешта там іспанскае ў гэтых шахматных дэбютах навостранае.
– Я магла б быць іспанкай, – прамовіла мая вясёлая партнёрка па шахматах.
– Іспанкі часцяком нейкія занадта шумныя, па меншай меры на мой густ, я хутчэй аматар цішыні, чым ляманту без прычыны. Ёсць час для шумных спраў, калі можна паслухаць метал, пастукаць ложкам, ці пакрычаць у лесе мянушку дадзеную шэфу, але цішыня, абсалютна дакладна, адна з выдатных рэчаў, дадзеных насельнікам гэтага дурнога мірка, – заявіў я, здымаючы з дошкі слана, якога прамаргала Альфа.
– М-м-м-м, ну-у-у-у вось, – жаласна прамычала дзяўчына і зрабіла сумную грымаску.
– Я не магу вяртаць фігуры, я ж выбудоўваў нейкую камбінацыю, каб ты пазяхнула свайго слоніка, ды і наогул, як можна выйграць, калі вечна паддавацца.
– Ну, дзеля мяне-е-е-е, – прашаптала Аля і склала ручкі на грудзях. – Я зраблю ўсё, што ты хочаш!
– З'еш пры мне банан? – спытаў я абсалютна сур'ёзна і крыху ўзвышана, як быццам чытаў пропаведзь у храме.
– Ты вось толькі гэтага хочаш? Рэальна? – удакладніла шахматыстка.
– На кухні ёсць звязак бананаў, – прабасіў я. – Па банане за вернутую фігуру, пешкі не лічацца.
– Дамовіліся! – тут жа пагадзілася апанентка.
Неўзабаве я прайграў, а пераможцы трэба было з'есці тры бананы.
– Дык чаму ты магла б быць іспанкай? – спытаў я, уважліва гледзячы на сваю музу, якая рыхтавалася з'есці пругкую, даўгаватую садавіну.
– Ты нарэшце навучыш мяне пісаць кнігі, «аль» не? – весела пацікавілася дзяўчына.
Я выдаў смяшок. Літаратура – сок жыцця, асабліва неабходны асобным юным розумам. Цяпер, калі нават смешны чалавечак, з адной звілінай у галаве, мае магчымасць даносіць светлыя думкі да шырокай аўдыторыі, асветніцкая функцыя літаратуры некалькі размыта. У другім тысячагоддзі знайсці добры новы раман, прыкладна, як знайсці сапраўдную жамчужыну сярод пластмасавай біжутэрыі. Чуеце? Гэта ўсё тое ж самае – пра часы, пра норавы. Раней было лепей. Старадаўняя, смешная песенька, паўтор з пакалення ў пакаленне. І ўсё ж, ніколі раней прыток літаратурных неафітаў, якія спакушаюць чытача хронікай паходу шаблонных да болю дам і кавалераў – ментальных блізнят кухонных літаратараў, не быў такім вялізным. Масы пісак, якія захламляюць эфір цяжкавагавымі, як рухавік самазвала, вырабамі, апанавалі інтэрнэт. Гэта гістарычная падзея!
