Менің жасым тоқсанға таяп келе жатыр, осы әңгімені жазып үлгерсем бе деп едім. Мен жазушы емеспін, тек ойыма сақтаған ата-аналарымнан, үлкендерден естігенімді, өзімнің бала кездегі көргенімді, білгенімді айтып, туысқан арасында кейбір ұмытпайтын игі жақсылықтар кейінгі жастарға қалса деймін. Мен жазып қалдырамын, бірақ сөз ұйқасы, тіркесі келмей жатса, кешірерсіздер. Өйткені 35 жылдай мектепте жоғары сынып оқушыларына орыс тілі және әдебиетінен сабақ бердім. Кейбір сөздер келмей жатса түсіністікпен қарар деген үміттемін. 1986 жылғы оқиғадан кейін қазақ жазушылары мен ақындардың еңбегін оқи бастадым.
Ал менің айтпағым: «Мен өз туыстарым туралы азды-көпті жазғанмын. Ал ендігі әңгіме менің нағашы бауырларым: Малаев, Біткенбаевтар туралы айтқым келіп еді.
Біздің Таңсық деген мекеніміз Аягөз өзенінің жағасында, өлкеге таяу, табиғаты сұлу жер. Ауылдан 2—3 км қашықтықта Қозы Көрпеш-Баян Сұлу бейіті орналасқан. Ауылға барған сайын махабатты құрметтеген ескінің көзі, аруақ орнына барып, құран оқытып қайтамын.
Қазақтың аса дарынды ақыны Мұқағали Мақатаев Қозы Көрпеш пен Баян Сұлуға өте бағалы өзінің өлеңін арнады. Ал Семей қаласының әнші-композиторы Тұрсынғазы осы өлеңдерге ән жазды. Сол өлеңнің төрт жолы кесененің алдында гранит тасқа жазылыпты. Онда былай дейді:
Жол түсіп, достым,
Таңсыққа барсаң тегінде,
Бір соқпай кетпе молаға сонау көрінген.
Қасқайып тұрған қазақтың сонау төрінде,
Бабалардың махаббаты көмілген.
Мен елімнен 1943 жылы 12 жасымда кеттім, бірақ туған Таңсығымды, топырағымды, ешбір елдің жер-суына айырбастамаймын. Әр уақытта барып, жерімді, Отанымды көріп, мауқымымды басып тұрамын.
Менің әкем, жақын туысқандарым, ең үлкен ағам Мұқаметқазы, тәтем Оразай, нағашыларым, әкемнің туған жиендері: Ахмет, Кабира тәтем, Кулян, Мұрат жерленген зиратқа құран оқытып қайтамын. Топырақтары торқа болсын!
Менің әкем Жәнібек-Бөдес ұрпағы Жәнібек, Бөдес батыр, олардың баласы Шымболат Абылай ханның сарбаздары болып, қалмақпен соғысты. Абылайдың оң қолында жүріпті.
Ал әкем орташа шаруа екен, өзінің етінің тірлігімен бала-шағасын асыраған екен. Әкем Қараауыз ішіндегі Малай ақсақалмен ерте жас бозбала кезінен дос екен. Алғашқы әйелі алғашқы баласын босанғаннан кейін, ұзақ науқастанып, ақыры қайтыс болыпты. Марқұмның артында ұл бала, кішкентай Мұқаметқазы қалыпты. Ауызданбай қалған баланы әжесі бауырына басып, өз баласындай тәрбиелеген.
Әкем жесір қалғанда досы Малай өз қарындасын әкеме ұзатыпты. Ол уақытта қалың малсыз шаруа бітпейді ғой, құда түсіп, Малайдың әкесі би Біткенбайдың 16 жастағы Жамал деген қызын менің әкемнің отауына келін қылып түсіріпті.
Смағұлдың кішкене Мұқаметқазы ұлының соңынан Жамал шешемізден келесі балалары: Байғазы, Биғазы, Оразай, Зейнел, Жақсылық өрбіді.
Жылдар өтіп жатты. Малай атаның алғаны Тоққожа қызы Балсары еді. Балсары әже жас кезінде-ақ аса ширақ, өзі әнші, қиссаларды жатқа біледі, ойын-сауықты жағалайтын болыпты. Бірақ бала көтермепті. Малай атаға ұрпақ әкелмепті.
Менің әкем Смағұл досына өзінің ең кіші қарындасы Мәмиланы екінші әйел орнына, тоқал есебінде Малайға береді. Ол кезде Малай ата елуге толған екен. Әкемнің шешесі Дайра: «Қызымды үлкен кісіге бермеймін», -деп жатып алыпты.
Малай амандасып, сөйлесіп келгенде әжеміз басын көтермепті дейді. Лажысыз Малай аттанып кетеді. Күн кешке жақын екен. Малай аттанып кеткеннен кейін қыз Мамиля: «Япырмай, әлгі Малайды қасқыр жеп қояр ма екен?» – деп далаға атып шығыпты. Сонда Дайра әжеміз: «Е, мен бермеймін деп жүргенде мына қыз ықыласын аударып жіберген екен ғой. Олай болса ұлықсатымды бердім, бара берсін», – депті. Сөйтіп 16 жастағы қыз Мамиля өзінен көп үлкен Малайға ұзатылыпты.
Мамиля жаспын демей, Малай атаның үйінің шаруасын дөңгелетіп әкеткен көрінеді. Бастарына бас қосылып, мал шаруалары көбейіп, хал-ауқаттары қалыпқа келіп, ауыл ішіндегі бір әлді, қуатты отбасыға айналыпты. Мен бала кезімде көргенде ол үй үлкен алты қанатты киіз үй, шилері қызыл кестелі, желбаулары әдемі шоқты гүл сияқты, туырлықтары бүтін, ою жапсырылған, үлкен алты қанатты үй болатын.
Қазір ойлаймын, сол уақтағы әлді бай қазақтардың киіз үйі осындай болған шығар деп.
