АРСЕН ТОМСКАЙ ДИЭН КИМИЙ?
IT эйгэтигэр сахалартан бастакы урбаанньыт. Аан дойдуга биллэр «Синет» уонна «Индрайвер» тэрилтэлэри төрүттээбитэ. Интернет көмөтүнэн үлэлиир программа, сыһыарыы айан, элбэх дьон туһанарыгар анаан оҥорбута.
«inDriver» такситынан айаннаабыккыт эбэтэр «Ykt.ru» порталга киирэн сонуннары аахпыккыт, көрбүккүт буолуо. Бу сайты, сыһыарыыны Саха сиригэр эрэ буолбакка, бүтүн Россия уонна аан дойду үрдүнэн билэллэр, туһаналлар. Онон үгүс дьоҥҥо көмөлөһөн, олохторун чэпчэтэллэр.
Саха сиригэр аан бастаан компьютердар саҥа үөдүйэн эрэр кэмнэригэр Арсен үлэтин программист быһыытынан саҕалаабыта. Ол кэннэ туспа тэрилтэ тэринэн үлэлэппитэ. Саҥа технология үйэтэ сайдыа диэн эрдэттэн сэрэйбитэ, ити хайысхаҕа элбэҕи үөрэппитэ, билбитэ.
Саха сирэ ыраах сытар уонна олус тымныы. Ол да буоллар, Арсен Томскай ыраах, кыракый да куоракка олорон аан дойдуга биллэр сүдү хампаанньаны тэрийэн, дьон санаатын уларытта. Ханнык баҕарар оҕо, ыччат ханна олороруттан, ханнык оскуолаҕа үөрэнэриттэн тутулуга суох ситиһиилээх буолуон сөп диэн көрдөрдө.
«Киһи бэйэтин бары өттүнэн сайыннардаҕына аан дойдуну үтүө өттүгэр уларытыан сөп. Саха сирин хас биирдии оҕото үөрэнэн, үтүөҕэ тардыһан кыаҕын арыйдаҕына ситиһиилээх, норуотугар туһалаах буолуо диэн итэҕэйэбин».
АРСЕН ТОМСКАЙ ТУhУНАН ЧАХЧЫЛАР
Оскуолаҕа ситиһиилээхтик үөрэммитэ. Төрөппүттэрэ науканан дьарыктанар буолан, ордук үөрэххэ, билиигэ олус тардыһара.
Дьиэтигэр наукаҕа сыһыаннаах элбэх тустаах литература, кинигэ баара уонна сурунаал суруталлара.
12 сааһын туолуута Арсен нуучча, омук классик суруйааччыларын – Александр Дюматтан саҕалаан Жюль Верн, Чарльз Диккенс, Франсуа Рабле айымньыларыгар тиийэ аахпыта.
Кыра эрдэҕиттэн дьоҥҥо көмөлөһөрүн ордороро. Биирдэ 3 солкуобайы булан баран (оччолорго элбэх харчы), кылааһын оҕолорун барыларын маҕаһыыҥҥа илдьэн маактаах буулка уонна үүт атыылаһан күндүлээбитэ.
Биирдэ төрөөбүт күнүгэр киниэхэ ыраахтан салайыллар вездеход бэлэхтээбиттэрэ. Ол саҕана оннук оонньуур күндү, аҕыйах буолара. Хайдах айанныырын, салайылларын билэн, бэйэтигэр улахан арыйыы оҥорбута. Ити күнтэн программа оҥорорго интэриэс үөскээбитэ.
Хаһыаттан, кинигэттэн компьютер уонна программа оҥорор суруйуулары булан аахпыта.
12 сааһыттан дэриэбинэҕэ хаппыыста сыыс отун ыраастааһыҥҥа үлэлээбитэ. Манна аан бастаан эт илиинэн үлэ диэн хайдаҕын билбитэ, сыраны-сылбаны ууран ылбыт харчы хайдахтаах курдук күндүтүн өйдөөбүтэ.
Тохсус кылаас кэнниттэн СГУ иһинэн үлэлиир физико-математическай оскуолаҕа үөрэнэ киирбитэ. Манна куорат үрдүнэн соҕотох компьютер кылааһа баара. Арсен компьютер иннигэр аан бастаан олорбут түгэнин хаһан да умнубат.
Арсен түөрт сааһыттан кэлэҕэйдиир буолбута. Оскуолаҕа үөрэнэр кэмигэр онтон олус эрэйдэнэр этэ. Саамай сүрүнэ, итини билигин болҕомтоҕо уурбат, кыбыстыбат.
Үгүс толкуй кэнниттэн саҥа саҕахтары арыйарга быһаарыммыта. Кыахтаах, өйдөөх ыччат өрөспүүбүлүкэбитигэр хаалан үлэлээтэҕинэ эрэ сайдыахпыт диэн, ити суолунан күүстээхтик ылсарга туруммута.
1999 сыллаахха Арсен Томскай биир санаалаахтарын кытта «Сахаинтернет» диэн хампаанньаны тэрийбитэ.
Бастаан аҕыйах үлэһиттээх дьоҕус тэрилтэ этэ. Дьокуускай куорат олохтоохторугар анаан араас сонуну ааҕар, үлэ булар, санаа атастаһар, биллэрии биэрэр сайт оҥорбуттара. Бу хампаанньа билигин аан дойду таһымыгар тиийэ үлэлиир. Түөрт континеҥҥа офистаах, сүүһүнэн төһүү үлэһиттээх дойду бас-көс IT-хампаанньаларыттан биирдэстэрэ буолар.
Тэрилтэ бүгүн бэйэтин иннигэр улахан сыалы-соругу туруорар, тохтоло суох сайдыы суолунан инники баран иһэр. Саха сиригэр IT хайысхатын сайыннарыыга улахан кылаатын киллэрэр. Хампаанньа холобуругар тирэҕирэн саҥа саҕалааччылар санаалара кынаттанар, араас туһалаах бырайыактар олоххо киирэннэр тулабыт тупсар, уустук судургутуйар. Ол курдук, хампаанньа иһинэн «Синет Спарк» уонна «Синет Сахавуд» бырайыактар тэриллэн үлэлииллэр.
inDriver – мобильнай сыһыарыы. Бу сыһыарыыга киирэн, такси сакаастаан туһааннаах сиргэ тиийиэххэ сөп.
Саха сирин олохтоохторо бу сыһыарыыны сөбүлээн тутталлар. Бастаан өрөспүүбүлүкэ иһинэн тарҕаммыта, онтон салгыы Россия куораттарыгар үлэлээбитэ. Билигин аан дойду таһымыгар тахсан, араас дойду куораттарыгар арыллар. «inDriver» сыһыарыыны элбэх дьон туһанан, кыһалҕатын судургутук быһаарар.
Билигин Арсен иилиир хампаанньатын нөҥүө – төлөпүөн сыһыарыытынан Бразилияҕа, Боливияҕа, Гондураска, Доминиканаҕа, Соҕурууҥҥу Африкаҕа, Кенияҕа, Индияҕа, АХШ-ка, Мексикаҕа уонна да атын дойдуларга сылдьан массыына ыҥыран, айаныҥ сыанатын бэйэҥ ыйан, тиийиэхтээх сиргэр илтэрэр кыах үөскээтэ.
Арсен улахан куораттарга офис арыйан, дьону хамнастаан, саҥа саҕахтары баһылаан, аан дойду таһымыгар күүскэ ылсан үлэлиир.
Begin IT диэн оҕолору үөрэтэр бырайыак. Манна тыа оскуолатыгар үөрэнэр, ону тэҥэ оҕо дьиэтигэр, интернат-оскуолаҕа олорор оҕолор кыттыахтарын сөп.
Үөрэх сүрүн сыала – IT эйгэтигэр дьоҕурдаах оҕолору кытыннарыы. Бу хайысхаҕа интэриэһи үөскэтэн идэлэрин сөпкө талалларыгар, кэлин бэйэлэрин олохторун дьоһуннук оҥостоллоругар, майгылара-сигилилэрэ тупсарыгар, сайдыы суолугар үктэнэллэригэр туһаайыллар программа буолар.
Бу бырайыак билигин Саха сиригэр, Россия регионнарыгар, Казахстаҥҥа, Кыргызстаҥҥа, Украинаҕа, Латинскай Америкаҕа, Африкаҕа, Азияҕа уонна Европаҕа утумнаахтык үлэлиир.
Манна 12-тэн 16-гар диэри саастаах аныгы технологияны билиэн-көрүөн, баһылыан баҕалаах оҕолор үөрэниэхтэрин сөп. Үөрэҕи Арсен Томскай бэйэтэ үбүлүүр.
