Жалғас Сүйеніш - Тұран дүниетанымы. Дух цивилизации кочевников в ее религии

Тұран дүниетанымы. Дух цивилизации кочевников в ее религии
Название: Тұран дүниетанымы. Дух цивилизации кочевников в ее религии
Автор:
Жанр: Общая история
Серии: Нет данных
ISBN: Нет данных
Год: Не установлен
О чем книга "Тұран дүниетанымы. Дух цивилизации кочевников в ее религии"

Душа цивилизации кочевников – ее мировоззрение. Перед вами книга на казахском языке, показывающая вам какое же оно, это мировоззрение кочевников, которых веками выставляли варварами.

Бесплатно читать онлайн Тұран дүниетанымы. Дух цивилизации кочевников в ее религии


© Жалғас Сембайұлы Сүйеніш, 2019


ISBN 978-5-4496-9195-8

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

Тұран дүниетанымы

«Әубаста шежіресі»

I. Өлгеннен

1. Әубаста, тек жаратқанның өзі болды.

2. Ол шын дүние, және мәңгі болып қалады. Ол дүниенің өзі де, заты да, негізі да Жаратқан.

Адам баласы өз ой санасының тарлығынан, өзін жаратқанға жақындату ойымен, шын дүниені бөлек, ал жаратқанды тек ол дүниенің билеушісі ретінде қарайды, бірақ ол қате көзқарас.

3. Сол әубаста уақытына қатысты, жаратқанның тұңғыш есімін «Өлген» -ді айтады.

4. Жаратқанның бұл есіміне сүйене, адам баласы жалғаннан дүние салып, жаратқанның құшағына қайтқан жаратылысты «өлген» дейді.

5. Жан салғанды жаратқанның есімімен атау жәйдан жәй емес, ол ақ бата, өйткені жан салған адам баласы болсын, басқа жаратылыс болсын, ол жаратқаннан кері айналып, алғысын айтпаған сорлы болуы мүмкін, сондықтан жаратқан қайтқанның күнәларын кешіріп жанын құшағына алсын деген ниетімен оны «Өлген» дейді.

6. Жаратқанның екінші есімі «Құдай», жалған дүние жаратылу уақыт барысына қатысты айтылады. Ол кезеңге қатысты жаратқанды «Құдай» деу себебі келесіде, өйткені, жаратқанның жалған дүниені жаратуы адамзат үшін өте құдды болды, сондықтан адам баласы сол кезеңді сөз еткенде жаратқанды «Құдай»

дейді, егер жаратқан жалған дүниені жаратпағанда, кәзір адамзат та болмас еді.

7. Жалған дүниені жарату жолында, Құдай ең бірінші алып рухты жаратады, ол рухтың есімі «Ерлік», бұл рухты Құдай жалған дүниеде елшісі және құт-құдыретін таратушы болсын деп жаратты.

8. Содан соң, Құдай бүткіл жалған дүниені жаратты, жалған ол тұтасты толық дүние, адамзаттың бастамасына дейінгі өткен жолын, жалғанның да тарихы ретінде қарау қателік, өйткені, жалғанның ішінде адамзат бастамасынан ақырына дейін бір тамшымен тең, ал шын дүниеде күлтіктен де әлде қайда кіші.

9. Сол жалғанның ішінде кейіннен адамзатқа үй болатын жер де болады. Бастапқыда, жер қараң болды, бірақ Құдай Ерлікке жерді жәннәтқа айналдыруды бұйырады.

10. Ерлік алдымен жер сыртын суға толтырады, солай мұхиттар пайда болды, сосын су астынан сазды алып оны жердің үстіне төкті, солай түзу жерде таулар мен жартастар пайда болды.

11. Өз ісіне көңілі толып, Ерлік мақтанышпен Құдайға оралды, бірақ жаратқан алып рухтың ісін толық деп санамады. Құдай жерді өсімдіктермен жануарларға толтырды және жалғандағы әр тірі жаратылыс қараң болмасын деп құт көздерін жаратты, жерге басты құт көздері – күн мен ай болды.

12. Бірақ Ерлік күн мен айды жерге қимады, оларды алып қайтармауға тырысты, ол қылығы үшін Құдай оны жазалды, жалғанда елші болудан және құт-құдыреті таратушы болудан шеттетті.

13. Күн мен айды орындарына қондырған соң, Құдай жалғанда елші болатын, құт-құдыретін тарататын екінші рухты жаратты, ол махаббатқа толы рух болды, ол рухтың есімі «Ұмай-ене». Бұл рухты шежірешілер әр дәуірде әр түрлі атады, мысалы «Табиғат ана», «Жер-су» және «Құддық» деген атаулары әлі күнге дейін бар, бірақ ең тұңғышы және дұрысы «Ұмай-ене».

14. «Ұмай-ене» жалғанды қамқорлығына алған соң Құдай адамды жаратты, және анықтай кететін жәйт «адам» ол есім емес, ол «рух» дегендей жаратылыстың зат болмысы, «адам» сөзі «қызыл ет» деген мағнаны білдіреді, Тұңғыш адамда есім болған жоқ, сондықтан шежірешілер оны ерекшелеу үшін «Адам-қан» деп атады, «Қан» сөзін қосу ол адамның алдында жаратылған рухтардан, зат болмысы басқа екенін белгілеу.

15. Жаратылған адам бірден тірі болған жоқ, бастапқыда ол ұйқыда болды. Ұйқы ол шын дүние мен жалғанның аралығы. Сол ұйқы күйінде Құдай оны жерге қондырады да, осы адам осы жер-жәннәтті мекендейтін болады деп жариялап итке сол ұйқыдағы адамды күзетуді бұйырады.

16. Жазаланған үшін Құдайға ызаланған Ерлік жер-жәннәтін адам мекендейтінін білгенде, оны адамға қимай, итті алдап, ұйықыдағы адамға барды, оны өз құлы қылдыру үшін. Алдымен ол ұйқыдағы адамды оятып тірілтті. Тұңғыш адамды Ерлік оятқандықтан ол «Ер» болды, оны оятуы Ерліктің жаратқан Құдайға кегі болғандықтан, адам «Еркек» болып тірілді. Тірілткен соң Ерлік адамның зат болмысын да, жанында кірлетіп, ластады. Содан кейін ол адамды Құдайдың берген келбетінен айыру үшін үстіне жүн өсіріп, бетін кәртәйтті, және адамның беті соншалықты жеркенішті болып шықты. Ерлік өзі адамнан жеркеніп «Бұндай бетімен бас болғанынан көрі болмағаны жақсы, бұл Албасты, құл болуғада жарамайды» деп адамды сол түрімен тастап кетеді.

17. Ерліктің істегенін Құдай көрді де, білді де, ол албасты болып жатқан адамды жүнінен тазартып, бет әлпетін қалпына келтірді. Лас болған зат болмысын да, жанын да тазартты. Бірақ адамның ішінде бәрі бір «ерлікпен кекшілдік» қалды, ал заты «Ер» болғаннан өзгермеді.

18. Адамды қайта адам қылдырған соң, Құдай барлық жаратылыстарынан алғыс сұрады. Сонда барлық жаратылыстар Құдайға табынып алғыс айтты, тек Ерлік олай жасамады. Ол Құдайға «мен сенімен теңмін, құдыретім сенікінен кем емес, сондықтан саған табынып, алғыс айтпамын» дейді.

Сонда Құдай тастың суын шығарып, сол судан тағы бір рухты жаратады, ол рухтың есімі «Мықты» еді.

«Егер сенің құдыретің менікімен тең болса осы рухты жең» деді Құдай Ерлікке.

19. Мықты мен Ерліктің арасында шайқас басталды, бастапқыда Ерлік басымдықты алып жеңетіндей болды, бірақ Мықты өзін судан жаратылғанын ескере тұра, қу айла тәсілменен Ерлікті жерді ораған мұхитқа батырып, шайқасты су астына көшірді. Су астында Мықты басым болды, және Ерлікті жеңді, бірақ Мықты онын көзін жоймады. Жеңілген Ерлікке «сен жаратқанның бергенін және сені жаратқанын бағаламадың, сол үшін сені жер астына қамаймын, неден айырғанын көру, сол саған жаза!» деп Мықты оны жер астына қамады.

20. Мықты жеңімпаз болып Құдайдың алдына келді, Құдай оның шайқастағы айлакерлігін бағалап оған «батыр» деген лақабат береді, солай Мықты рух тұңғыш батыр болды және Ерлікке жасаған жазасында дұрыс санап, иемділігіне ұлы күшті және әділдікті беріп Мықты батырды жалғанның қорғаушысы қылдырды, кей шежірелерде семсермен кітап берілді делінеді. Мықты батыр рух болса да, ол Адам-қаннан кейін жаратылды, демек Адам-қаннан кіші, сондықтан адам баласы рухтың «батыр» лақабатын атақ ретінде емін-еркін пайдаланады.

21. Барлық жаратылыстар Құдайға табынып алғыстарын айтқан соң, барлық жаратылыстар өз орын мекендеріне, ұяларына қонды. Адамда адам болып, жәннәтқа аяқ басты, сол сәттен бастап жаратқанның үшінші есімі айтылады, ол есім «Тәңір».

«Тәңір» сөзі «ең жоғарғы» деген мағнаны білдіреді, демек жаратқан әр жаратылыстан, жер-жәннәтінен және бүткіл жалғаннан да жоғары деген мағынада айтылады, және «Тәңір» сөзін «шыңғыс» сөзімен теңестіруге болмайды. Мағналары ұқсас болсада « шыңғыс» сөзі тек өлшемді жалғанға және жаратылыстарға қатысты айтылады.


С этой книгой читают
Копенгаген – подлинная жемчужина Балтики. Это самый ее чистый, гостеприимный и веселый город. Здесь вы можете восхищенно любоваться бесценными королевскими сокровищами старинных дворцов и замков, где жили легендарные принцы и короли, чья жизнь и подвиги вошли в сокровищницу мировой истории. С одной стороны – дворец Кронборг, где обитает дух принца Гамлета, бессмертного героя трагедии Шекспира, с другой – дворец Видоре, где жила принцесса Дагмара,
Мы живем в сложную эпоху слома потребительской цивилизации. Государство как институт уходит с исторической арены. Куда качнется маятник Истории для России? Сотрут ли глобальные изменения нашу страну в порошок или вознесут на пьедестал как мирового духовного лидера?Что будет с Россией и другими странами нашей планеты, зависит от многих внешних факторов, а также от дееспособности институтов власти. Но в первую очередь все зависит от нас, людей. От
В книге В.Г. Глушковой «Монастыри Подмосковья» собран исторический, краеведческий и архитектурно-художественный материал о двадцати шести основных действующих монастырях Подмосковья. История монастырей неразрывно связана с историей России. Будучи духовно-религиозными центрами, а в прошлые века и форпостами защиты Москвы от вражеских набегов, монастыри были и остаются важнейшими культурными и духовными центрами нашей Родины. Книга предназначена дл
«Золотое кольцо» России состоит из прекрасных древних городов: Москвы, Сергиева Посада, Ростова Великого, Ярославля, Суздаля, Костромы, Переславля-Залесского, Владимира, других городов, занимающих особое место в истории Русской земли. Это красивейшие города, которые являются настоящими жемчужинами на карте России. Каждый такой город таит в себе множество секретов, и вписывает в историю новые имена, которыми гордятся поколения.Смоленск – один из к
Приводятся тесты по материалам дисциплины, психологические тесты самодиагностики, задания для самостоятельной работы, кейсы, глоссарий, включающий основные понятия.Для студентов учреждений высшего образования специальности «Маркетинг». Полезно студентам учреждений высшего и среднего специального образования, магистрантам, слушателям системы переподготовки и повышения квалификации кадров, практическим работникам.
Рассматриваются основы современной системы подготовки спортсменов, вопросы теории и методики спортивной тренировки в рукопашном бое.Для студентов учреждений высшего образования по специальности «Спортивно-педагогическая деятельность (тренерская работа по рукопашному бою)». Будет полезно специалистам по различным видам контактных единоборств.
Воспоминания мальчика Джеки о похождениях с друзьями, гремящие бейсбольные матчи, беззаботные игры, которые он устраивает для себя самого, возводят безопасный мир детства. Однако сны Джеки, порой страшные, и мысли о потустороннем воплощаются в готическо-апокалиптическую фантазию: в таинственном Замке живут вампиры, гномы и колдуны, а Доктор Сакс борется со Змеем, олицетворяющим Мировое Зло. Сможет ли Доктор Сакс победить и провести грань между св
Рабочего Вощева увольняют с завода за слабосильность и задумчивость. Придя в другой город, он присоединяется к артели, которая роет котлован. На этом месте должен появиться общепролетарский дом. В проект здания постоянно вносят изменения, и котлован становится только шире и глубже. А рабочие, строящие светлое будущее, обречены на страданияПовесть Андрея Платонова, написанная в 1930 году, похожа на антиутопию – только не о будущем, а о настоящем с