Ибадулла Байджанов - Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма
| Название: | Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма |
| Автор: | Ибадулла Байджанов |
| Жанры: | Руководства | Техническая литература | Прочая образовательная литература |
| Серии: | Нет данных |
| ISBN: | Нет данных |
| Год: | Не установлен |
Мазкур ўқув қўлланма олий таълим муассасаларининг архитектура ва шаҳарсозлик ва бошқа йўналишлари бўйича магистратура босқичи ва «Илмий тадқиқот методикаси» ўқув фани талабалари учун мўлжалланган.Қўлламада илмий тадқиқот усулларининг асосий тушунчалари, ўрганишнинг ташкилий асослари очиб берилган. Умумлаштирилган шаклда илмий маълумотларни қидириш, тўплаш ва қайта ишлаш тизимининг хусусиятлари кўрсатилган.
Бесплатно читать онлайн Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма
© Ибадулла Самандарович Байджанов, 2023
ISBN 978-5-0060-3919-3
Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero
Тақризчилар
А.С.Уралов Самарканд Давлат архитектура-қурилиш университетининг «Архитектуравий лойиҳалаш» кафедраси профессори, архитектура фанлари доктори
М.Б.Сетмаматов Урганч Давлат университетининг «Архитектура» кафедраси мудири доцент, архитектура фанлари номзоди
Муаллуф: Байджанов Ибадулла Самандарович Урганч давлат университетьининг «Архитектура» кафедраси профессори, Фахрий фан доктори, Фан ва техникада хизмат кўрсатган арбоб «Илмий тадқиқот асослари» (Ўқув қўлланма)
Аннотация
Мазкур ўқув қўлланма олий таълим муассасаларининг архитектура ва шаҳарсозлик ва бошқа йўналишлари бўйича магистратура босқичи ва «Илмий тадқиқот методикаси» ўқув фани талабалари учун мўлжалланган.
Қўлламада илмий тадқиқот усулларининг асосий тушунчалари, ўрганишнинг ташкилий асослари очиб берилган. Умумлаштирилган шаклда илмий маълумотларни қидириш, тўплаш ва қайта ишлаш тизимининг хусусиятлари, илмий ишларни ёзишга қўйиладиган талаблар ва ихтирочилик муаммоларини ҳал қилиш назариясини қўллаш кўрсатилган.
Ўқув қўлланмада кўриб чиқилган илмий тадқиқотнинг услубий муаммолари, тартиблари ва даражалари умумий илмий хусусиятга эга.
Нашр нафақат бакалавриат ва магистратура талабалари, балки илмий тадқиқотнинг турли йўналишларидаги ёш олимлар ҳамда ҳар қандай билимдон фикрловчи инсон учун ҳам қизиқ бўлиши шубҳасиз.
Кириш
Фан – объектив қонуниятларни билишнинг узлуксиз ривожланиб бораётган тизими янги табиат, жамият ва тафаккур, одамларнинг махсус фаолият натижасида олинган жамиятнинг ишлаб чиқарувчи бевосита кучига айланади. «Фан» тушунчаси бир қанча асосий маъноларга эга.
Биринчидан, фан деганда (юнонча episteme, лотинча scientia) соҳа тушунилади ривожлантиришга қаратилган инсон фаолияти ва назарий воқелик ҳақидаги объектив билимларни схематиклаштириш.
Иккинчидан, фан бу фаолиятнинг натижаси – тизим сифатида намоён бўлади илмий билим олди.
Учинчидан, «фан» атамаси шахсга нисбатан қўлланилади илмий билимлар соҳалари.
Фан – бу асосий мақсадга эришиш учун бўлган фаолият соҳаси илмий билимнинг ўзи. Илм-фан инсон соҳаси фаолияти сифатида белгиланади, унинг вазифаси ривожланиш ва назарий тизимдир воқелик ҳақидаги объектив билимларни мослаштириш. Тор маънода, атама «фан» фаннинг айрим соҳаларига нисбатан билим ҳам қўлланилади.
Фан бутун цикл давомида илмий-техникавий ишларни жадаллаштириш ва таннархни камайтириш «тадқиқот – дизайн – ишлаб чиқаришдан олдин» ҳаётий аҳамиятга эга фан-техника тараққиёти суръатларини тезлаштириш ва самарадорлигини ошириш шарти, бунга маълумотларни қайта ишлашни автоматлаштириш ва экспериментал тадқиқотларни режалаштириш ҳам киради;
– янги техник воситаларни компьютер ёрдамида лойиҳалаш, шу жумладан дизайн ва ишлаб чиқаришни технологик тайёрлаш. Илмий-техника инқилобининг хусусиятлари фаннинг ролини ошириш; автоматлаштириш имконияти фақат жисмоний, балки ақлий (ижодий эмас) меҳнат; тез ўсиш ва янгиланиш илмий ва техник маълумотлар; материалларни, тузилмаларни, машиналарни тез алмаштириш, технологик жараёнлар; муҳандислик ечимлари хилма-хиллигининг кескин ўсиши;
– комплекс механизациялаш ва автоматлаштириш, шунингдек, бошқарув тизимлари даражасини ошириш.
Илмий-техника тараққиётининг ривожланиши олий таълимнинг такомиллашувига таъсир қилади. У талабалар билимига, уларнинг ижодий ривожланишига, топиш қобилиятига янги ортиб бораётган талаблар энг оқилона конструктив, технологик, ташкилий ва иқтисодий ечимлар; илмий ахборотларни танлашни яхши билиши;
– белгиланг ва қарор қабул қилинг турли тубдан янги саволлар.
Олий таълим ривожланишининг муҳим босқичи таълим жараёнига киришдир методологиясини ўрганувчи янги «Илмий тадқиқот асослари» мавзуси ва илмий тадқиқот усуллари, шунингдек уларни ташкил этиш усуллари. «Илмий тадқиқот асослари» фанининг ўқиш жараёнига киритилиши барча талабаларни мажбуриятини ривожланишига ҳисса қўшадиган илмий тадқиқот методологияси элементларини ўзлаштириш рационал ижодий фикрлаш; уларнинг оптимал ақлий фаолиятини ташкил этишга ундайди.
Назарий курсни ўрганиш ва тадқиқот ишларини бажариш натижасида танланган мавзу бўйича талаба илмий тадқиқот методикаси ва методикасини эгаллаши керак ва шунингдек, керакли маълумотларни танлаш ва таҳлил қилиш, мақсадни шакллантириш ва вазифаларни бажариш, назарий асосларни ишлаб чиқиш, экспериментни режалаштиришни ўташи лозим;
– ўлчов натижаларини ишлаб чиқиш ва хатолар ва кузатишларни баҳолаш, солиштириш назарий асослар билан тажриба натижалари ва хулосалар шакллантириш илмий тадқиқот; илмий иш натижалари бўйича маъруза, маъруза ёки мақола ёзиш тадқиқот. Ушбу барча муаммоларни ҳал қилиш ушбу ўқув дастурининг мавзусидир.
1. Илмий билим асослари
Билим – бу ҳақиқатни билишнинг амалиётда синовдан ўтган натижасидир қиймат унинг инсон онгида ҳақиқий акс этиши. Билимнинг асосий вазифаси тилда мукаммал такрорлашдир, объективнинг мунтазам алоқалари ҳақидаги умумлаштирилган ғояларнинг қандайдир шакли оёқ дунёси.
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Назарий билим
Билимнинг функциялари қуйидагилардан иборат:
– табиат қонунлари ҳақидаги ҳар хил фикрларни умумлаштириш жамият ва тафаккур;
– бўлиши мумкин бўлган ҳамма нарсани умумлаштирилган тасвирларда сақлаш амалий ҳаракатлар учун барқарор асос сифатида узатилади.
Билим одамларнинг ижтимоий фаолияти маҳсули бўлиб, йўналтирилган ҳақиқатни ўзгартириш учун ахамиятли.
Идрок – бу ҳаракат жараён, инсон тафаккурининг бўлмагандан билим билимга.
Идрок объектив воқеликни акс эттиришга асосланади инсоннинг ижтимоий, ишлаб чиқариш ва илмий фаолияти жараёнида онги Нуҳ фаолияти, амалиёт деб аталади. Aмалиётнинг эҳтиёжлари билимларни ривожлантиришнинг асосий ва ҳаракатлантирувчи кучи, унинг мақсади.
Инсон табиат кучларини ўзлаштириш учун табиат қонунларини ва уларни жамият қонунларини ўрганади, шундай қилиб, мувофиқ тарихий воқеалар ривожига таъсир қилиш учун улар билан ишлаш.
Идрок ўсди (5стр) амалиётдан эрийди, лекин кейин ўзи амалий ўзлаштиришга йўналтирилади ҳақиқат:
– Aмалиёт билимлари ҳақиқатни амалий ўзлаштириш. Aмалиётдан назарияга ва назариядан амалиётга:
– Aмалиёт назарияси амалиёти. Ҳаракатдан фикрга ва фикрдан ҳақиқатга. Бу умумий қонун атрофдаги воқеликдаги инсоний муносабатларнинг ўлчови.
Aмалиёт бошланиши ва айни пайтда табиий якунидир. Мен ҳар қандай билиш жараёнини истеъмол қиламан. Шуни таъкидлаш керакки, билимларни якунлаш ҳар доим нисбийдир, чунки билиш жараёнида янги муаммолар пайдо бўлади, биз ва олдинги томонидан тайёрланган ва қўйилган вазифалар илмий фикрнинг ривожланиши. Ушбу вазифа ва муаммоларни ҳал қилишда фан керак амалиётни кесиш ва шундай қилиб, унинг ривожланишини онгли равишда бошқаради.
