1 бүлек
* * *
Ул язды да язды.
«Ачтан үләсең бит инде, җаным…»
«Азрак булса да йоклап алыр идең…»
«Үзеңне бетерәсең ич…»
Хатынының шундый борчылуларын ул әллә ишетте, әллә юк. Авыз эченнән генә нәрсәдер мыгырдап җавап бирде дә, үз эшенә кабат чумды. Аның өчен көн белән төн, төш белән өн, чынбарлык белән хыял бергә буталды, ул үз бүлмәсеннән тәмәке тартырга да чыкмады бугай, (әллә чыктымы?) – хәтерләми инде. Хәер, моның бер нинди әһәмияте дә юк иде аның өчен. Эшләгәндә ул фәкать эш белән генә мәшгуль була, фани дөнья мәшәкатьләрен бөтенләй диярлек оныта иде. Хатыны аяк очларына басып кына кофе китереп тора, малайлары аның бүлмәсеннән ераграк булырга, мәктәптә дә, өйдә дә үз кыланышлары белән аны борчымаска тырыша кебек. Аңлыйлардыр.
Ул язды да язды.
Үзе турында каләмдәшләре арасында «тиз яза» дигән сүзләр йөргәнен ул яхшы белә, моның белән аз гына горурлана, дөресрәге, үзенең тоташ айлар буена йокысыз-нисез эшли алуына һәм шундый мөмкинлек биргән гаиләсе булуына сөенә иде. Илдә бөтен кеше дә үз өлкәсендә шулай хезмәт итсә, дөньяның бер мәшәкате дә калмас сыман тоела иде кайчагында.
Элек шулай иде. Ә хәзер…
Язган әсәре ахрына җитеп килә иде инде.
Кинәт ул туктап калды.
Компьютерын сүндерде.
Тәмәке тартырга чыкты.
Керешләй суыткычка кагылып бер банка сыра эләктерде.
Һәм бүлмәсенә узып, компьютерның сүнгәнлеген күргәч, гаҗәпкә калды. Хатынына эндәшмәкче иде, аны үзе сүндергәнен хәтерләде дә гаҗәпләнүе тагы да арта төште. Аннан соң өстәлдәге сыра банкасына карады…
Кыз-зы-ык…
Ул эшләгәндә дөньяда хәмер барлыгын исенә дә төшерми, бары тик әсәренең соңгы ноктасын куйгач кына, суыткычта үзен көтеп зарыга башлаган сырага игътибар итә иде. Элек шулай иде. Ә бүген…
Сырага үрелер өчен хәтсез генә эшлисе бар иде әле…
Ул банканы идәнгә, аяк астына алып куйды да компьютерын кабызды. Нәрсәләр язарга кирәген белә иде. Тиз генә эшкә тотынмакчы булды. Әмма, ни гаҗәп, кулына эш бармады. Бер җөмлә язды да, аны җуеп ташлады, тагын язды, тагы җуйды. Шул рәвешле озак утырды. Кирәкле сүзне кирәкле тәртипкә куя алмады. Фикерләр буталды. Светофорның кызыл утын санламаган әрсез шоферлар сыман, әллә нинди уйлар башка керде. Аптырагач, ул идәндәге сыра банкасына карады.
Эшләгәндә көнне-төнне белмәгән кебек, ул эчсә исереп егылганчы эчәргә ярата иде. Һәм, гадәттә, ниндидер әсәрен тәмамлагач кына эчә, моны үзенчә малай тәпие юу сыманрак бер йола итеп күрә, аны вакытыннан алда башлап та, эчүен бөтенләй ташлап та бозарга теләми иде. Шуңа күрә, карашларын сырадан кубарып алды да ашыгып киенә башлады…
Ишегалдына чыгу белән шәфәкъ нурында кызарыбрак күренгән сары каенга күз салды да аптырап калды. Бу каенны ул нәкъ шул рәвештә, шәфакъ нурында кызарган итеп, күрергә тели, шул килеш ярата иде. Әле гаҗәпкә калды – каен яфраклары коелган, ботакларында зәңгәрсу бәсләр ялтырый. Җиңелчә киеме аша салкын бәреп кергәч кенә һушына килеп тирә-якка күз салды. Бөтен җирдә ап-ак кар иде. Кыш җиткән, ләбаса! Ә ул моны сизми дә, күрми дә калган. Күңелен югалту ачысына тартым бер хис телеп үтте. Ул әсәрләре белән, хыял дөньясында булып, үз тормышы белән тулы канлы итеп яши алмыйдыр, болай да кыска гомере ничектер читтән узып барадыр сыман тоелды. Кайчан гына алтын көз иде бит, әле менә кыш та килеп җиткән. Кыш сулышы салкын һәм саф дулкын булып үпкәләренә керде. Ул ютәлләп алды. Озак ютәлләде. Аннан соң ничектер җиңел булып калды, эчендәге бөтен юшкыннар чыгып беткәндер сыман тоелды. Шулай да югалту хисе басылмады.
…Югалту хисе тирән иде…
Ул юка кием аша кергән салкынга да игътибар итмичә урам буйлап атлады. Кичтер дип уйлаган иде. Таң алды гына икән әле. Аның мондый хәлләрдә калганы бар иде. Ул шуны хәтерләде. Кешеләр куәтле бер ташкын булып эшкә ашыга. Кинәт аның да шушы ташкынга ияреп китәсе, гади кеше тормышы белән яшисе килеп китте. Үзенең иртәнге автобуста кысылып баруларын, ашыга-ашыга станок артына, яки шунда берәр редакция бүлмәсенә кереп басуларын күзаллап куйды. Һәм елмайды. Дөньяда язмы, көзме икәнен дә белмичә урамга чыккан башың белән анда нәрсә майтара алыр идең икән?!. Һәркемнең үз урыны инде, үз язмышы.
Бераздан тукталыштагы халык саегып, урам бушабрак калды. Бары тик яшүсмерләр һәм балаларын җитәкләгән әти-әниләр генә иде. Мәктәпкә ашыгалардыр инде. Мәктәпкә…
Яңа әсәрен тәмамлап урамга чыккан саен ул үзен ниндидер ят шәһәргә, таныш та, шул ук вакытта чит тә булган бөтенләй башка дөньяга эләккән шикелле тоя иде. Үз эшен, үз гаиләсен яраткан шикелле үк ул бу шәһәрне дә ярата, үз дөньясыннан бу дөньяны сагынып кайта, аның һәрбер нәрсәсен кадерле күреп карашлары белән назлап-сөеп үтә иде. Бүген дә шулай булды. Ләкин бүген аның күңелендә сагынудан бигрәк аптырау, гаҗәпләнү тойгысы көчлерәк иде.
Ул барсын да яхшы аңлый иде.
Ул барсын да күреп тора иде.
Тик ул күргәнне һәркем күрми иде.
Хисләр сүнгән, Хәтер үлгән иде.
Тик ул уз хәтерендә яши иде.
Ул хәтерли, оныта алмый иде…
…Ул тәмәке кабызырга теләп кесәләрен капшады. Буш иде. Өендә онытып калдыргандыр. Урамнан керәсе килми иде. Киосктан гына алыр.
Киоск янына килеп басу белән, тезелешеп торган сыра банкаларына күзе төште. Бүгенге көн бөтенләй башкача иде. Берәр банка алырга туры килер, ахрысы…
Кинәт колагына ниндидер аваз ишетелде.
Ул бер мәлгә бөтен дөньясын онытып катып калды.
«Бүген дә кайтмадың… – диде бала-чага тавышы,еларга җитешеп, – Ә мин төне буе йокламадым… Сине көттем… Сагындым бит, әти… Кайт инде…»
Бу тавыш аның үзенекедер, балачак елларыннан килгән үз тавышы, үзе генә белгән һәм кичергән моң-сагышларыдыр сыман тоелды. «Төне буе йокламадым… Сине көттем…– дип кабатлады ул күңеленнән, – Сагындым. Кайт инде…»
Аның өстәлендә яткан әсәре дә шулай атала иде. «Сагындым. Кайт инде.» Бу сүзне ул ничектер кычкырып әйткәндәй тоелды да, тавышымны берәрсе ишетмәде микән дип, тирә-ягына каранды һәм якында гына бер малайның телефоннан сөйләшкәнен күреп катып калды.
«Ник дәшмисең инде? Бер генә сүз… Сагындым бит әти. Кайт инде… – дип ялынды малай, телефон трубкасына,– Синнән башка рәхәт түгел миңа. Әти…» Һәм тыелып кына елап җибәрде.
«Тормыш мәшәкатьләре дип чапкан булабыз. Ашыгабыз, ашкынабыз. Һәм үзебезнең балаларыбыз булуын да онытып ташлыйбыз…—дип уйлады ул, бу җәһәттән үзенең дә гаебе барлыгын сизеп,– Ә бер карасаң, газиз балаңнан да кадерлерәк бер нәрсә дә юк бит…» Һәм өйдә булган килеш тә уллары белән аралашмавы, аларны аяк очына басып кына йөрергә мәҗбүр итүе өчен оялып куйды. Әнә бит ничек өзгәләнә алар! «Ник дәшмисең инде?!. Бер генә сүз…»
Ул малай янына килде. Үз улыдай күреп башыннан сыйпады. Малай йодрык сырты белән күз яшләрен сөртеп алды да, аңа карады. Танырга теләп, ниндидер яшерен өмет белән карады ул.
